Sinds 1996 ben ik Yoga Nidra docent (→). Jarenlang heb ik meerdere lessen per week gegeven en zag ik hoezeer mensen baat hebben bij deze bijzondere slaapmeditatie. Veel mensen slapen na een Yoga Nidra sessie dan ook niet minder, maar juist méér en beter.

Daarom heb ik in 2010 de eerste Nederlandse slaapcursus opgericht, waarin Yoga Nidra een sleutelrol vervult. Tijdens de eendaagse cursus doen we drie keer een Yoga Nidra-meditatie. Na afloop kun je direct thuis aan de slag met het Slaapcursus E-book en de luisterboeken, elk met drie Yoga Nidra slaapmeditaties.

Wil Yoga Nidra toegankelijk zijn voor een breed publiek, dan is het belangrijk om deze yogavorm te ontdoen van zweverigheid, onwaarheden en spirituele grootspraak. 

Helaas zijn spirituele pretenties, samen met tal van wetenschappelijke onjuistheden en foutief toegepaste technieken, sinds de publicatie van Satyananda’s boek (→) verankerd geraakt in Yoga Nidra. Daardoor is het mij nooit gelukt om de achterliggende filosofie volledig en oprecht tot me te nemen.

Evenmin lukt het om me echt te laten meeslepen door foutief ingesproken Yoga Nidra-sessies vol spirituele nonsens. Deze fouten, onwaarheden en overdrijvingen worden helaas nog altijd kritiekloos overgenomen en doorgegeven door veel Yoga Nidra docenten.

Artikel bijgewerkt op 26 Maart 2025: ‘Een Yoga Nidra sessie heeft niet het effect van vier uur slaap.’

Naar Yoganidra.nl (→) De Yoga Nidra website van Nederland.

Onderstaande tekst is afkomstig uit Satyananda Saraswati’s boek over Yoga Nidra. Het is vertaald uit het Engels.

Sinds ik de oefeningen heb bedacht, heb ik veel experimenten uitgevoerd om deze ideeën te valideren. Ik heb het eerst op mezelf geprobeerd en daarna op verschillende mensen. Ik heb zelfs een Elzasser hond kunnen trainen en later experimenteerde ik met enkele van mijn discipelen en met veel kinderen en gaf hun kennis, ervaring en onderwijs terwijl ze goed sliepen.

Een van mijn interessantste experimenten was met een kleine jongen die zich bij mijn ashram)¹ voor sannyasin)² aandiende. Ik wilde hem naar school sturen, maar hij weigerde botweg. Hij was een heel stoute jongen, een absolute aap. De hele dag brak hij dingen, viel bezoekers lastig en veroorzaakte ongelukken. Uiteindelijk werd hij zo’n blok aan het been voor de ashram dat ik besloot om Yoga Nidra op hem te proberen.

Ik begon met het chanten van het 15e hoofdstuk van de Gita)³ ongeveer drie minuten nadat hij in slaap was gevallen. Als hij dan ’s morgens opstond, liet ik hem het hoofdstuk, wat hij zonder weerstand deed, gedachteloos doorlezen. Na een week kon hij het hele hoofdstuk uit zijn hoofd reciteren.

Toen dit lukte, ging ik door met andere teksten en op deze manier lukte het hem Srimad Bhagawatam Upanishads)*, Bijbel, Koran, Engels, Hindi, Sanskriet en alles wat ik wist te leren, terwijl hij diep in slaap was.

 Nu is de jongen eenentwintig en ik heb hem naar de VS gestuurd. Hij spreekt elf talen en schrijft en geeft lezingen in het Engels beter dan ik, maar hij is nooit naar school geweest. Al zijn studies en het leren vonden plaats binnen die periode van twee jaar waarin ik hem Yoga Nidra (→) gaf, en hij herinnert het zich niet eens.

(*) Belijk de verklarende woordenlijst aan het eind van dit artikel.

Bij het UvA Slaap- en Geheugenlab (→) op de campus van het Roeterseiland onderzoekt Lucia Talamini (→), hoofd van het onderzoek en het lab, of het slapende brein informatie tot zich kan nemen. Talamini liet een aantal proefpersonen voor het slapen 120 Deense woorden leren. ’s Nachts werd de helft van de woordenlijst afgespeeld door twee boxen aan het hoofdeind van het bed te plaatsen.

Bij de overhoring die de volgende ochtend plaats vond, scoorden de proefpersonen tien procent beter op deze lijst met de 60 woorden, dan op de lijst met 60 woorden die ’s nachts niet herhaald waren. Tien procent beter worden, betekent dat er van de 60 woorden 6 meer onthouden worden dan zonder deze nachtelijke ‘les’ in Deense woordjes. Deze geringe leerwinst is bovendien alleen haalbaar, wanneer de interventie op een zeer exact moment binnen één seconde plaatsvindt.

Het geen zin om te gaan slapen met een repeterende cursus Deens uit de speaker, zegt Talamini. “Het moment waarop de informatie wordt aangeboden luistert enorm nauw.” Het onderzoek loopt al jaren en heel veel tijd is gaan zitten in het precies bepalen van de juiste milliseconde waarop de Deense woordjes worden afgespeeld.

Als we slapen beleven we, buiten de remslaap, kortdurende oplevingen van hersenactiviteit. Ze duren één seconde. Precies dán moet het gebeuren. Omdat het tijd kost om een EEG (→) te analyseren én het woordje bij het oor te krijgen, moet het juiste moment worden voorspeld. Na jaren sleutelen is de techniek daar ook toe in staat: de computer berekent aan de hand van het slaappatroon wanneer het woordje naar de slaper moet en zendt het precies op tijd uit.

Satyananda (→) begint zijn interventies echter volkomen willekeurig en al na drie minuten. In zijn experimenten met Yoga Nidra (→) beperkt hij zich ook niet tot een aantal woordjes, maar behandeld vuistdikke boeken als de bijbel, verschillende ingewikkelde talen en complexe kennisonderwerpen. Er is weliswaar een verband tussen leren en slapen, maar die is van een heel andere orde dan Satyananda (→) ons wil doen geloven.

Niet alleen dit recente onderzoek van Lucia Talamini (→) en haar team, maar ook onderzoeken van vòòr de verschijning van zijn boek in 1976, maken het verhaal van Satyananda volkomen ongeloofwaardig.

De connectie tussen leren en slapen bleek al uit een klassiek geworden wetenschappelijk experiment uit 1924 van de Amerikanen Jenkins en Dallenbach (→). Zij lieten een aantal proefpersonen in de ochtend een lijst met onzinnige lettergrepen uit hun hoofd leren. Acht uur later, na hun gewone, dagelijkse activiteiten, werd gekeken hoeveel van deze lettergrepen ze hadden onthouden.

Een andere groep kreeg dezelfde lettergrepen in de avond voorgeschoteld en mocht daarna slapen. Bij het ontwaken werd gevraagd hoeveel van deze onzinnige lettergrepen zij zich konden herinneren. Deze groep wist tweemaal zoveel lettergrepen te reproduceren dan de groep die niet geslapen had.

Tijdens een vervolgonderzoek door Grosvenor en Lack (→), twee Australische wetenschappers, bleek dit positieve slaapeffect op het leervermogen het grootst, wanneer de slaap onmiddellijk volgt op het leren. Het onderzoek lijkt de goede raad om tijdens de laatste nacht voor het examen het leerboek maar onder het kussen te leggen, te bevestigen.

Zowel deze spreuk als de onderzoeken duiden op een verband tussen leren en slapen. Dit verband geldt echter voor informatie die vòòr de slaap is aangeboden. Satyanada spreekt over informatie die wordt aangeboden terwijl je slaapt.

Een slapend persoon is slechts gedeeltelijk in staat om basale informatie of prikkels uit zijn of haar omgeving op te merken en hierop te reageren. Het simpele feit dat door het geluid van een wekker kunnen ontwaken, betekent dat ook een slapend brein niet volledig afwezig is en nog iets met binnenkomende informatie kan doen.

De ontwaakreactie die op het geluid van de wekker volgt wordt mede bepaalt door het tijdstip waarop de informatie binnenkomt, zoals ook in het onderzoek van Talamini en haar team werd aangetoond over de Deense woordjes. Ook de aard van de informatie of stimulus is bepalend.

Het noemen van de naam van de slaper verhoogd bijvoorbeeld de wekdrempel en een moeder kan wakker worden door het huilen van haar baby, terwijl ze door allerhande andere geluiden, ook het huilen van andere baby’s, heen slaapt.

Natuurlijk zijn er in vele wetenschappelijke onderzoeken geluidsbanden met vreemde talen afgespeeld tijdens de slaap van diverse proefpersonen. De breinmechanismen die ten grondslag zouden kunnen liggen aan het leren tijdens je slaap zijn goed onderzocht. Bereikt deze informatie werkelijk die delen van het brein waar het leren, van bijvoorbeeld vreemde talen, plaatsvindt?

Uit alle experimenten is inmiddels duidelijk dat dergelijke complexe vormen van informatieverwerking tijdens de slaap onmogelijk zijn. Het verwerken en vastleggen van complexe informatie als een vreemde taal druist in tegen de huidige kennis, maar vooral tegen ons gezond verstand.

Wanneer we daarop vertrouwen hebben we de wetenschap niet nodig: mocht Satyananda’s verslag op waarheid berusten, dan bestonden er geen scholen en universiteiten meer. Dan volstond het om ’s nachts een geluidsopname met de benodigde kennis af te spelen.

Een maandje voor je vakantie naar China draai je in de nachtelijke uren een taalcursus af en praat en schrijf je, zonder je daarvoor noemenswaardig in te spannen, vloeiend Chinees. Je kunt er zelfs les in geven volgens Satyananda Saraswati. Wat overigens niet meer nodig is wanneer iedereen alles kan leren in zijn of slaap …

Genoemde wetenschappelijke experimenten betreffen eenvoudige en eenduidige informatie die tijdens de slaap wordt gegeven en niet om complexe informatie. Het leren van ingewikkelde zaken als de Upanishads, Bijbel, Koran en elf vreemde talen waaronder Engels, Hindi en Sanskriet waarover Satyananda in zijn boek (→) schrijft, is daarom niet alleen onmogelijk, het druist in tegen de natuurlijke functie van slaap.

Een slapend brein verwerkt geen nieuwe informatie, maar selecteert, ordent en verwijderd oude informatie. Relevante informatie, die het in de voorafgaande waakperiode heeft ontvangen, zal het tijdens de slaap en de droom hergroeperen en efficiënt opslaan. Andere informatie zal het verwijderen. Zo beschikt het geformatteerde en opgeruimde brein de volgende dag over nieuwe, vrije opslagruimte.

Dit hergroeperen en efficiënt opslaan is de vermoedelijk oorzaak van het feit we na een nachtje slapen de opgedane informatie efficiënter weten te reproduceren, dan diegene die niet hebben geslapen.

Verklarende woordenlijst bij het artikel ‘Leren terwijl je Slaapt.’ 

Ashram)¹ Is een religieuze levens-, studie- en arbeidsgemeenschap en ontmoettingsplaats in India, enigszins vergelijkbaar met een klooster, voor aanhangers van een religie. 

Sannyasa)²  is een vorm van onthouding door het afstand doen van materiele verlangens met als doel een geweldloos, eenvoudig en spiritueel leven te leiden. 

Gita)³ De Bhagavad Gita (“Lied van de Heer”) is een onderdeel van een zeer omvangrijk verhalend poëtisch gedicht genaamd de Mahabharata (“Groot India”), dat een grote rol speelt in het hindoeïsme. 

Upanishads)* Het woord betekent letterlijk “neerzitten bij” en duidt daarmee op het zitten van de leerling aan de voeten van de meester. Deze Upanishads esoterische en filosofische verhandelingen binnen het hindoeïsme, zijn dan ook bedoeld voor onderricht.

Yoganidra.nl (→) De Yoga Nidra website van Nederland.

Artikel november 2021: ‘Een taal leren in je slaap? Droom lekker verder, Engels, Duits, Frans of andere talen leren terwijl je slaapt is onmogelijk.

Swami Satyananda Saraswati 

“Mensen denken te ontspannen als ze met een drankje of iets lekkers wegzinken in een luie stoel en iets lezen of een programma kijken. Maar dit is eerder een afleiding voor je zintuigen en gedachten, dan zuivere ontspanning. Zelfs als je in slaap valt, zal daarom je slaap oppervlakkig en onrustig zijn”, aldus Satyananda Saraswati.

“Je slaapt pas goed, wanneer je de last, de zorg en verantwoordelijkheden van de dag bewust van je hebt afgeworpen. Het is daarom om belangrijk om tijdens yoga nidra niet in slaap te vallen. Zuivere ontspanning vraagt namelijk om bewuste en gerichte oefening.

Je kunt het boek o.a. aanschaffen via Bol.com en Scheltema.

Richard Miller

Het Yoga Nidra boek van Richard Miller is vele malen minder zweverig dan het boek van Satyananda Saraswati. Er is een cd toegevoegd met een aantal bijzondere oefeningen. Richard Miller is klinisch psycholoog, auteur, onderzoeker en kenner van yoga in het algemeen en yoga nidra in het bijzonder.

is de oprichter en voorzitter van het Integrative Restoration Institute (IRI), mede-oprichter van The International Association of Yoga Therapists. Hij staat bekend om zijn werk over het gebruik van Yoga nidra voor het rehabiliteren van soldaten met pijn met behulp van de iRest-methodologie.

Je kunt het Yoga Nidra boek van Richard Miller o.a. aanschaffen via Bol.com 

Julie Lusk

Chronische stress kan zowel leiden tot  gezondheidsproblemen als psychische problemen. denk aan angst, gewichtstoename, diabetes, depressie en hartproblemen. In dit boek biedt Julie Lusk de lezers een krachtig Yoga Nidra-programma aan om stress te verminderen. 

Het boek richt zich op het verlichten van zowel de mentale als fysieke stress met behulp van Yoga Nidra meditaties. Julie Lusk ‘Yoga Nidra for complete Relaxation and Stress Relief’ (Yoga Nidra voor volledige ontspanning en stressverlichting) is geschreven in het Engels.

Je kunt het Yoga Nidra boek van Julia Lusk o.a. aanschaffen via Bol.com, Scheltema en Libris.

Ingrid Ramm-Bonwitt: ‘Yoga Nidra boek’

Het boek ‘Der Schlaf des Yogis’ (De Slaap van de Yogis) is geschreven door Ingrid Ramm-Bonwitt, met een Duitse grondigheid. Ze geeft veel informatoe over de sanskriet begrippen als sankalpa, pratyahara of savasana die veel in Yoga Nidra worden gebruikt.

Het is dan ook eerder theoretisch dan praktisch. Zo wordt over de beoefening van Yoga Nidra slechts op ongeveer 30 pagina’s vermeld. Desondanks is het een interessant boek met veel (zwart-wit) afbeeldingen.

Je kunt het Yoga Nidra boek van Ingrid Ramm- Bonwitt o.a. aanschaffen via Bol.com.

Karen Brody

De oorspronkelijke titel van dit boek ‘Daring to Rest‘ is vertaald in het Nederlands. Karen Brodyricht zich in dit boek in de eerste plaats tot vrouwen die langdurig kampen met vermoeidheid. is de oprichter van Bold Tranquility.

Ze heeft, zo staat op de omslag te lezen, al duizenden vrouwen geleerd weer tot rust te komen met behulp van Yoga Nidra. Yoga Nidra is, aldus Karen Brody een yogavorm die veel jonge vrouwen aanspreekt. 

Ze levert regelmatig bijdragen aan The Huffington Post en is een veelgeprezen scenarioschrijver. In haar YouTube presentatie vertelt ze hier meer over.

Je kunt het Yoga Nidra boek van Karen Brody o.a. aanschaffen via Bol.com, Scheltema en Libris.

Yoganidra.nl (→)

Yoganidra.nl (→) 

Artikel november 2021. ‘Yoga Nidra boeken’

Yoganidra.nl (→)

Artikel november 2021: ‘Yoga voor het slapen gaan.

Een rustgevende ontspanningsoefening vormt een goede voorbereiding voor een gezonde nachtrust. Toch is het verstandig de ontspanningsoefeningen niet pasin je bed, te doen. Doe ontspanningsoefeningen liever een uurtje voor het slapen gaan. Je kunt daarna rustig je tanden poetsen, een boek lezen of de kleding voor de volgende dag klaarleggen.

Om het gevoel van ontspanning nog een beetje te laten nasluimeren kun je natuurlijk ook een aangenaam warme douche of bad nemen. Zorg wel dat je daarna een beetje afkoelt, want een warm lichaam slaapt onrustig. De ideale slaapkamer temperatuur ligt zo tussen de 16 en 18 graden.

Open geen mail, beantwoord geen appjes, kijk geen spannende film of serie en voer geen ernistige gesprekken. Ook je werk zit erop, het is tijd voor andere, neutrale of aangename bezigheid.

Het is raadzaam om ook overdag, bijvoorbeeld in de loop van de middag of  de vroege avond, tijd en ruimte vrij te maken voor een ontspanningsoefening. Dat kan het beste op een voor jou vanzelfsprekend ‘scharniermoment.’

Een scharniermoment is een moment waarop je bezigheden op een natuurlijke manier van hoedanigheid en inhoud wisselen. Wanneer je werk dit toelaat, kan dit bijvoorbeeld tijdens de middagdip. Tijdens dit ‘cup of soup’ moment worden je concentratie en fitheid op een natuurlijke manier minder. je lichaam en brein verlangen naar een moment van rust.

Het kan zijn dat je werk of de omstandigheden hiervoor geen ruimte bieden. Je kunt dan misschien tijd voor een ontspanningsoefening inruimen, wanneer je thuiskomt van je werk. Dat is een ideaal scharniermoment, waarin je overschakelt van de werkmodus naar de privémodus. Nu we steeds vaker thuiswerken is zo’n rustmoment, waarmee je bewust een overgang schept tussen werk en privé, nog belangrijker dan voorheen.

Yoganidra.nl (→) 

Artikel november 2021. Yoga Nidra oefeningen.