Pratyahara

Pratyahara wordt vaak vertaald als ‘het naar binnen keren van de zintuigen.’ Iets dat fysiek onmogelijk is. We hebben externe zintuigen, gericht op de ervaring van onze buitenwereld en interne zintuigen, gericht op de ervaring van onze binnenwereld. We kunnen de externe zintuigen niet zomaar ‘naar binnen keren,’ alsof het onze interne zintuigen betreft.

Een betere vertaling zou dan ook zijn ‘weg van uiterlijke indrukken.’ Dit ’terugtrekken uit de buitenwereld om tot rust te komen op een plek waar niets of niemand je stoort.

In bredere zin is pratyahara het jezelf terugtrekken om te midden van de drukte van alledag weer even tot jezelf te komen. ‘Pratyahara’ is een Sanskriet woord, dat kan worden vertaald als ‘weg van (zintuigelijke) indrukken en externe prikkels.’

En dat is precies wat zowel een slapend én een mediterend mens doen. Beide trekken zich terug op een kalme, aangename plek, waar niets of niemand de zintuigen onaangenaam stoort. 

Swami Satyananda Saraswati (→), bedenker en naamgever van Yoga Nidra vertelt in zijn boek (→) veel wetenschappelijke onzin en onwaarheden. Daarmee maakt hij Yoga Nidra zweverig, vaag en nodeloos ingewikkeld.

Het boek staat bol van spirituele pretenties., maar het is Satyananda (→) zelf, die te midden van de vele onjuistheden en onwaarheden, het perspectief opent naar beter begaanbaar en veel breder pad: pratyahara

Satyananda (→) benoemt in zijn boek (→) meerdere malen, dat Yoga Nidra een facet is van pratyahara. Het is daarom zinvol zijn techniek te zien in het perspectief van pratyahara. Als Yoga Nidra het pad is, is pratyahara het landschap waardoor dit pad kronkelt. Op dit punt aangekomen opent zich een fantastisch vergezicht.

Wanneer we slapen of mediteren of Yoga Nidra beoefenen, willen we onze ‘interne’ als ‘externe’ zintuigen zo min mogelijk prikkelen. Dat doen we bij de lichaamszintuigen bijvoorbeeld door zo comfortabel mogelijk te gaan liggen en te zorgen dat we het niet te koud of te warm hebben, maar ook door vooraf niet te veel te eten of te drinken en naar het toilet te gaan.

Om de externe zintuigen zo min mogelijk te prikkelen, trekken we ons terug op een vredige en rustige plek waar niets of niemand ons stoort. Voor een slapend mens is dat meestal de slaapkamer en voor de mediterende mens en Yoga Nidra beoefenaar een plek waar je jezelf veilig en op je gemak voelt.

Het symbool van pratyahara is dan ook de schildpad die pootjes, staart en kop intrekt, om onder het veilige schild tot rust te komen. Net als slaap brengt een moment van rust je weer even tot jezelf.

Niet elk extern zintuig laat zich even gemakkelijk terugtrekken. Het terugtrekken van het smaak- en reukzintuig is niet zo moeilijk. We eten eenvoudigweg niet en zoeken een plek die neutraal ruikt. Ook voor het zicht is het gemakkelijk om prikkels uit de buitenwereld te minimaliseren.

Wanneer we gaan slapen of mediteren, sluiten we eenvoudig de ogen. Het is het enige zintuig met ‘luikjes.’ Deze kunnen we naar believen sluiten en openen.

En mocht het licht dat door de oogleden naar binnen dringt storend zijn, dan kun je deze nog eens extra afdekken met een washandje of slaapmasker. Wanneer de oogspiertjes zeer gespannen zijn, kan het geringe gewicht van het washandje of oogmasker bovendien helpen deze los te laten.

We kunnen niet zomaar stoppen met luisteren en voelen. Oren en huid hebben geen handige luikjes die we kunnen sluiten. Ze zijn moeilijker ‘terug te trekken’ en daarom vaak de zintuigen, die ontspanning verhinderen. Zo kun je last hebben van storende omgevingsgeluiden. Soms gaan de geluiden voorbij en lukt het je om verder te gaan, maar wanneer je het gevoel hebt dat de storende geluiden voorlopig niet ophouden, rond je de oefening af en probeer je het later nogmaals. Dat is beter dan jezelf te ergeren.

Het bijzondere van luisteren en voelen is dat ze niet alleen ontspanning kunnen verhinderen, maar ook bevorderen. Daarom kun je beide zintuigen zowel gebruiken om iemand te wekken als iemand te laten slapen. Wanneer je iemand wakker wilt maken, raak je de huid aan en spreek je duidelijk (het liefst dicht bij het oor). En wanneer je iemand in slaap wilt brengen, denk maar aan een kind, dan doe je het omgekeerde: je streelt zacht de huid en spreekt met kalme stem. Vanwege deze laatste mogelijkheid, zijn voelen en luisteren de belangrijkste zintuigen in Yoga Nidra.

Omdat de huid, net als je smaak- en reukzintuig een nabijheidszintuig is, heb je er invloed op. Zoals je veelal zelf kunt bepalen wanneer en wat je eet en ruikt, kun je in de meeste gevallen ook zelf bepalen wanneer je wat wilt voelen. Zo kun je in Yoga Nidra zelf de ondergrond en kleding kiezen die je het juiste gevoel geven.

En vind je het fijn om je warm en beschermd te voelen en iets druk op je huid te ervaren? Gebruik dan kleding of een deken gemaakt van het juiste materiaal en gewicht. Wil je liever de warmte van de zon op je huid voelen of een zuchtje wind? Draag dan juist minder of geen kleding en oefen in je tuin of de vrije natuur.

Omdat je oren net als je ogen afstandszintuigen zijn, heb je er minder invloed op. Je telefoon en computer uitschakelen of een druppelende kraan dichtdraaien kun je gemakkelijk regelen, maar er zijn ook zaken die buiten je bereik liggen.

Zelfs wanneer je de plek en het moment met zorg hebt gekozen, kan er een auto passeren, een hond gaan blaffen of een vlieg rond je hoofd zoemen (die ook nog eens op het puntje van je neus gaat zitten!). Terwijl het daareven nog stil was, beginnen mensen pardoes een gesprek of je buren plots aan een verbouwing.

Hoewel je niet altijd invloed hebt op de omgevingsgeluiden, kun je wel zelf bepalen naar welke stem je het liefst luistert en welke oefeningen je rustig maken en goed doen. De stem en het ritme van de oefening kunnen je irriteren en ontspanning verhinderen, maar ook de ontspanning en je welbevinden bevorderen.

Dagelijks even de tijd nemen voor een rustmoment is voor herstel van elk facet van je lichaam en je leven net zo waardevol als slaap. 

Wil je het eens proberen? Bestel dan nu met elk 3 Yoga Nidra slaap meditaties. En mocht je meer willen weten over slaap en de aanpak van chronische slapeloosheid, bestel dan ook het Slaapcursus E-book.