Yoga Nidra bodyscan, meditatie of mindfulness?

Een Yoga Nidra bodyscan is niet hetzelfde als slaapyoga of droomyoga, zoals we in het voorgaande artikel hebben gelezen (Wat is Yoga Nidra →). Maar verschilt het ook van mindfulness, ontspanningsoefeningen en andere meditaties? En in welk opzicht?

Over het algemeen genomen zijn de overeenkomsten tussen de verschillende meditaties groter dan de verschillen. De belangrijkste overeenkomst is de onbeweeglijkheid: een mediterend mens zit of ligt stil en gaat nergens naartoe. Het uitgangspunt daarbij is, dat eerst het lichaam stopt met bewegen en tot rust komt en pas dáárna de mentale rust komt. 

Een andere duidelijke overeenkomst is dat in de meeste meditaties de ogen geheel of vrijwel gesloten zijn alsof de mediterende mens slaapt. In een Yoga Nidra bodyscan zijn de ogen gesloten en achter de gesloten oogleden bewegen de ogen niet. Zelfs wanneer de ogen in een meditatie als Zazen (→) lichtjes geopend zijn, bewegen de ogen niet. Men staart onbewogen naar een voorwerp of (denkbeeldig) punt, dat zich ongeveer anderhalve meter voor de mediterend persoon bevindt.

Ons oog is een zintuig dat visuele prikkels uit de omgeving naar de hersenen stuurt. Neus, oor, mond en huid zijn de andere zintuigen die elk een specifiek deel van de omgeving waarnemen: geur, geluid, smaak en gevoel.

Door de ogen geheel of gedeeltelijk te sluiten zondert de mediterende mens zich af van een deel van de omgeving. Door een rustige plek te kiezen waar niemand of niets ons stoort, kalmeren ook de andere zintuigen. Ook dit is een overkoepelend kenmerk van alle meditaties. Mindfulness en een Yoga Nidra bodyscan zijn daarin geen uitzondering.

Naast overeenkomsten tussen een Yoga Nidra bodyscan, mindfulness en alle andere ontspanningsoefeningens, zijn er natuurlijk ook verschillen. Allereerst wat betreft de houding. Soms zijn de verschillen zeer gering en subtiel. Het betreft dan de manier waarop men de benen kruist of het handgebaar. Soms zijn ze duidelijk. Zo zijn Zen (→) en Vipassana (→) zittende meditaties en zijn bodyscan of Yoga Nidra meditaties vaak liggende meditaties. Hoewel Mindfulness vaak zittend gebeurt, kan deze ook liggend worden gedaan. 

Mindfulness of een Yoga Nidra bodyscan zijn vaak geleide meditaties, terwijl in Zen of Zazen (→), dat letterlijk ‘zittende aandacht’ betekent, niet wordt gesproken. Bij geleide meditaties volgt de mediterende mens bewegingloos de instructie van een leraar. Dat kan ‘live’ in groepsverband, maar ook thuis aan de hand van een ingesproken opname. 

Waar de zittende meditatie vaak hoog inzet en zich richt op een zwijgzaam pad naar verlichting, zijn de liggende, geleide meditaties vaak gericht op algehele ontspanning. Daartoe behoort ook de Yoga Nidra bodyscan, maar deze probeert net als slaapyoga en droomyoga nog verder te gaan en het stadium van een diepe, droomloze slaap te evenaren.

Een belangrijke overeenkomst tussen de 61-punten ontspanning, slaapyoga mindfulness en een Yoga Nidra bodyscan is nyasa. Nyasa zou je kunnen vertalen als het plaatsen of neerleggen van je aandacht op een bepaald punt. Een punt dat niet zozeer buiten je lichaam ligt, maar daarbinnen. In slaapyoga of droomyoga is dat punt vaak het hart en is de aandacht gericht op het hartcentrum.

In een Yoga Nidra bodyscan roteert de aandacht langs verschillende punten, verdeeld over het hele lichaam. De oefening is vergelijkbaar met de 61 punten in mindfulness. Vaak zijn dit de gewrichten, zoals je pols, elle boog of schouder en een aantal punten boven de wervelkolom, die ongeveer in het midden van je lichaam liggen, zoals het plekje tussen je wenkbrauwen, je keel, hart, navel of onderbuik.