Leren in je slaap? Droom lekker verder

Onderstaande tekst is afkomstig uit Satyananda Saraswati’s boek over Yoga Nidra. Het is vertaald uit het Engels.

Sinds ik de oefeningen heb bedacht, heb ik veel experimenten uitgevoerd om deze ideeën te valideren. Ik heb het eerst op mezelf geprobeerd en daarna op verschillende mensen. Ik heb zelfs een Elzasser hond kunnen trainen en later experimenteerde ik met enkele van mijn discipelen en met veel kinderen en gaf hun kennis, ervaring en onderwijs terwijl ze goed sliepen.

Een van mijn interessantste experimenten was met een kleine jongen die zich bij mijn ashram)¹ voor sannyasin)² aandiende. Ik wilde hem naar school sturen, maar hij weigerde botweg. Hij was een heel stoute jongen, een absolute aap. De hele dag brak hij dingen, viel bezoekers lastig en veroorzaakte ongelukken. Uiteindelijk werd hij zo’n blok aan het been voor de ashram dat ik besloot om Yoga Nidra op hem te proberen.

Ik begon met het chanten van het 15e hoofdstuk van de Gita)³ ongeveer drie minuten nadat hij in slaap was gevallen. Als hij dan ’s morgens opstond, liet ik hem het hoofdstuk, wat hij zonder weerstand deed, gedachteloos doorlezen. Na een week kon hij het hele hoofdstuk uit zijn hoofd reciteren.

Toen dit lukte, ging ik door met andere teksten en op deze manier lukte het hem Srimad Bhagawatam Upanishads)*, Bijbel, Koran, Engels, Hindi, Sanskriet en alles wat ik wist te leren, terwijl hij diep in slaap was.

 Nu is de jongen eenentwintig en ik heb hem naar de VS gestuurd. Hij spreekt elf talen en schrijft en geeft lezingen in het Engels beter dan ik, maar hij is nooit naar school geweest. Al zijn studies en het leren vonden plaats binnen die periode van twee jaar waarin ik hem Yoga Nidra (→) gaf, en hij herinnert het zich niet eens.

(*) Belijk de verklarende woordenlijst aan het eind van dit artikel.

Bij het UvA Slaap- en Geheugenlab (→) op de campus van het Roeterseiland onderzoekt Lucia Talamini (→), hoofd van het onderzoek en het lab, of het slapende brein informatie tot zich kan nemen. Talamini liet een aantal proefpersonen voor het slapen 120 Deense woorden leren. ’s Nachts werd de helft van de woordenlijst afgespeeld door twee boxen aan het hoofdeind van het bed te plaatsen.

Bij de overhoring die de volgende ochtend plaats vond, scoorden de proefpersonen tien procent beter op deze lijst met de 60 woorden, dan op de lijst met 60 woorden die ’s nachts niet herhaald waren. Tien procent beter worden, betekent dat er van de 60 woorden 6 meer onthouden worden dan zonder deze nachtelijke ‘les’ in Deense woordjes. Deze geringe leerwinst is bovendien alleen haalbaar, wanneer de interventie op een zeer exact moment binnen één seconde plaatsvindt.

Het geen zin om te gaan slapen met een repeterende cursus Deens uit de speaker, zegt Talamini. “Het moment waarop de informatie wordt aangeboden luistert enorm nauw.” Het onderzoek loopt al jaren en heel veel tijd is gaan zitten in het precies bepalen van de juiste milliseconde waarop de Deense woordjes worden afgespeeld.

Als we slapen beleven we, buiten de remslaap, kortdurende oplevingen van hersenactiviteit. Ze duren één seconde. Precies dán moet het gebeuren. Omdat het tijd kost om een EEG (→) te analyseren én het woordje bij het oor te krijgen, moet het juiste moment worden voorspeld. Na jaren sleutelen is de techniek daar ook toe in staat: de computer berekent aan de hand van het slaappatroon wanneer het woordje naar de slaper moet en zendt het precies op tijd uit.

Satyananda (→) begint zijn interventies echter volkomen willekeurig en al na drie minuten. In zijn experimenten met Yoga Nidra (→) beperkt hij zich ook niet tot een aantal woordjes, maar behandeld vuistdikke boeken als de bijbel, verschillende ingewikkelde talen en complexe kennisonderwerpen. Er is weliswaar een verband tussen leren en slapen, maar die is van een heel andere orde dan Satyananda (→) ons wil doen geloven.

Niet alleen dit recente onderzoek van Lucia Talamini (→) en haar team, maar ook onderzoeken van vòòr de verschijning van zijn boek in 1976, maken het verhaal van Satyananda volkomen ongeloofwaardig.

De connectie tussen leren en slapen bleek al uit een klassiek geworden wetenschappelijk experiment uit 1924 van de Amerikanen Jenkins en Dallenbach (→). Zij lieten een aantal proefpersonen in de ochtend een lijst met onzinnige lettergrepen uit hun hoofd leren. Acht uur later, na hun gewone, dagelijkse activiteiten, werd gekeken hoeveel van deze lettergrepen ze hadden onthouden.

Een andere groep kreeg dezelfde lettergrepen in de avond voorgeschoteld en mocht daarna slapen. Bij het ontwaken werd gevraagd hoeveel van deze onzinnige lettergrepen zij zich konden herinneren. Deze groep wist tweemaal zoveel lettergrepen te reproduceren dan de groep die niet geslapen had.

Tijdens een vervolgonderzoek door Grosvenor en Lack (→), twee Australische wetenschappers, bleek dit positieve slaapeffect op het leervermogen het grootst, wanneer de slaap onmiddellijk volgt op het leren. Het onderzoek lijkt de goede raad om tijdens de laatste nacht voor het examen het leerboek maar onder het kussen te leggen, te bevestigen.

Zowel deze spreuk als de onderzoeken duiden op een verband tussen leren en slapen. Dit verband geldt echter voor informatie die vòòr de slaap is aangeboden. Satyanada spreekt over informatie die wordt aangeboden terwijl je slaapt.

Een slapend persoon is slechts gedeeltelijk in staat om basale informatie of prikkels uit zijn of haar omgeving op te merken en hierop te reageren. Het simpele feit dat door het geluid van een wekker kunnen ontwaken, betekent dat ook een slapend brein niet volledig afwezig is en nog iets met binnenkomende informatie kan doen.

De ontwaakreactie die op het geluid van de wekker volgt wordt mede bepaalt door het tijdstip waarop de informatie binnenkomt, zoals ook in het onderzoek van Talamini en haar team werd aangetoond over de Deense woordjes. Ook de aard van de informatie of stimulus is bepalend.

Het noemen van de naam van de slaper verhoogd bijvoorbeeld de wekdrempel en een moeder kan wakker worden door het huilen van haar baby, terwijl ze door allerhande andere geluiden, ook het huilen van andere baby’s, heen slaapt.

Natuurlijk zijn er in vele wetenschappelijke onderzoeken geluidsbanden met vreemde talen afgespeeld tijdens de slaap van diverse proefpersonen. De breinmechanismen die ten grondslag zouden kunnen liggen aan het leren tijdens je slaap zijn goed onderzocht. Bereikt deze informatie werkelijk die delen van het brein waar het leren, van bijvoorbeeld vreemde talen, plaatsvindt?

Uit alle experimenten is inmiddels duidelijk dat dergelijke complexe vormen van informatieverwerking tijdens de slaap onmogelijk zijn. Het verwerken en vastleggen van complexe informatie als een vreemde taal druist in tegen de huidige kennis, maar vooral tegen ons gezond verstand.

Wanneer we daarop vertrouwen hebben we de wetenschap niet nodig: mocht Satyananda’s verslag op waarheid berusten, dan bestonden er geen scholen en universiteiten meer. Dan volstond het om ’s nachts een geluidsopname met de benodigde kennis af te spelen.

Een maandje voor je vakantie naar China draai je in de nachtelijke uren een taalcursus af en praat en schrijf je, zonder je daarvoor noemenswaardig in te spannen, vloeiend Chinees. Je kunt er zelfs les in geven volgens Satyananda Saraswati. Wat overigens niet meer nodig is wanneer iedereen alles kan leren in zijn of slaap …

Genoemde wetenschappelijke experimenten betreffen eenvoudige en eenduidige informatie die tijdens de slaap wordt gegeven en niet om complexe informatie. Het leren van ingewikkelde zaken als de Upanishads, Bijbel, Koran en elf vreemde talen waaronder Engels, Hindi en Sanskriet waarover Satyananda in zijn boek (→) schrijft, is daarom niet alleen onmogelijk, het druist in tegen de natuurlijke functie van slaap.

Een slapend brein verwerkt geen nieuwe informatie, maar selecteert, ordent en verwijderd oude informatie. Relevante informatie, die het in de voorafgaande waakperiode heeft ontvangen, zal het tijdens de slaap en de droom hergroeperen en efficiënt opslaan. Andere informatie zal het verwijderen. Zo beschikt het geformatteerde en opgeruimde brein de volgende dag over nieuwe, vrije opslagruimte.

Dit hergroeperen en efficiënt opslaan is de vermoedelijk oorzaak van het feit we na een nachtje slapen de opgedane informatie efficiënter weten te reproduceren, dan diegene die niet hebben geslapen.

Verklarende woordenlijst bij het artikel ‘Leren terwijl je Slaapt.’ 

Ashram)¹ Is een religieuze levens-, studie- en arbeidsgemeenschap en ontmoettingsplaats in India, enigszins vergelijkbaar met een klooster, voor aanhangers van een religie. 

Sannyasa)²  is een vorm van onthouding door het afstand doen van materiele verlangens met als doel een geweldloos, eenvoudig en spiritueel leven te leiden. 

Gita)³ De Bhagavad Gita (“Lied van de Heer”) is een onderdeel van een zeer omvangrijk verhalend poëtisch gedicht genaamd de Mahabharata (“Groot India”), dat een grote rol speelt in het hindoeïsme. 

Upanishads)* Het woord betekent letterlijk “neerzitten bij” en duidt daarmee op het zitten van de leerling aan de voeten van de meester. Deze Upanishads esoterische en filosofische verhandelingen binnen het hindoeïsme, zijn dan ook bedoeld voor onderricht.

Yoganidra.nl (→) De Yoga Nidra website van Nederland.

Artikel november 2021: ‘Een taal leren in je slaap? Droom lekker verder, Engels, Duits, Frans of andere talen leren terwijl je slaapt is onmogelijk.